Афіцыйныя асобы G7 абмеркавалі 19 кастрычніка варыянты ўвядзення забароны на пастаўкі расейскіх алмазаў – у адказ на ўварванне Крамля ва Украіну. Мэта – дасягненне адпаведнага пагаднення да канца года. Пра гэта гаворыцца ў дакументах, якія трапілі ў распараджэнне Reuters. Пры гэтым свет без дыяментаў не застанецца: прадстаўнікі G7, якія ўзгадняюць параметры магчымых новых абмежаванняў на алмазы з Расіі, не пярэчаць супраць закупак гэтых камянёў гранільнай / ювелірнай галіной Індыі, у якой задзейнічаны больш за 1,5 млн чалавек. Як паведамляе індыйскае выданне The Economic Times, недапушчальным, на думку краін G7 (уключаючы Японію), з’яўляецца толькі пранікненне на рынак краін групы аграненых і паліраваных камянёў расійскага паходжання вагой у 1 карат і вышэй.
Алмаз альбо дыямент – гэта канцэнтрацыя лімітавага кошту ў мінімальна магчымай колькасці рэчыва. Барэль нафты важыць больш за два цэнтнеры і каштуе сёння каля некалькіх дзесяткаў долараў. У той жа самы час 1 карат дыямента (0,2 грама) можа каштаваць некалькі тысяч даляраў – у залежнасці ад якасці самога каменя. Па крытэры «кошт/аб’ём» з дыяментамі параўнальныя толькі некалькі рэдкіх металаў і ізатопаў. Аднак яны практычна неліквідныя – фактычна адсутнічае рынак, ды і гадавое сусветнае запатрабаванне ў іх з пункту гледжання звышпрыбыткаў нікчэмная.
А вось рынак нават «волкіх» алмазаў – гэта мільярды даляраў у год. Рынак дыяментаў – яшчэ буйней, прычым на парадак. Акрамя таго, нафта, падобна золату і плаціне, — гэта біржавы тавар, кошт на яго падпарадкавана ўсім заканамернасцям біржавой гульні, уключаючы рэгулярныя крызісы. Нафтавыя грошы – гэта яшчэ і велізарная і ўразлівая інфраструктура: трубаправоды, тэрміналы, танкеры, банкі, біржы… Нафтавыя грошы ў прынцыпе вельмі добра бачныя. І гэта «павольныя» грошы.
Сучасныя ж войны і баявыя дзеянні патрабуюць вялікіх, хуткіх і максімальна нябачных грошай. Нафтавыя грошы заходнія спецслужбы здольныя не толькі прасачыць без асаблівай напругi, але і фактычна блакіраваць. Дастаткова ўспомніць як у свой час нафтавае эмбарга абяскровіла эканоміку Ірака да такой ступені, што «чацвёртае войска свету» змагло пратрымацца супраць сіл кааліцыі лічаныя тыдні ці нават дні. Алмазы ж – гэта тавар не біржавы. Яны абсалютна ліквідны і ператвараюцца ў наяўныя грошы амаль маментальна.
Кошт вялізнага танкера з нафтай – гэта літаральна пара-тройка каменьчыкаў у кішэні нічым не характэрнага i непрыкметнага пасажыра і кошт іх транспарціроўкі ў патрэбную кропку зямнога шара – гэта ўсяго толькі кошт білета на самалёт. У адрозненне ад металаў і наркотыкаў, алмазы не выяўляюцца ніякімі дэтэктарамі, узяць кур’ера можна, як правіла, толькі па агентурным навядзенні ці выпадкова.
У сувязі з вышэйсказаным, прадстаўнікі G7 прыбылі ў Індыю ў канцы верасня, каб вывучыць спосабы, якія дазволяць індыйскім пакупнікам алмазаў выконваць санкцыі групы ў дачыненні да Расіі з мінімальнымі парушэннямі або без іх. Адна з прычын – Індыя і яе алмазны сектар тады ж рэкамендавалі замарозіць імпарт алмазнай сыравіны на два месяцы, прыняўшы такiм чынам самую радыкальную меру з часоў пандэміі COVID-19.
Па дадзеных галіновага агенцтва Rapaport, паўза ў закупках працягнецца з 15 кастрычніка па 15 снежня. Да такога рашэння кіроўныя гандлёвыя арганізацыі Індыі дашлі на фоне сур’ёзнага спаду ў гандлі дыяментамі, млявых раздробных продажаў ювелірных вырабаў у ЗША, узмацненні канкурэнцыі з боку вырашчаных у лабараторыі камянёў і эканамічнага спаду ў Кітаі.
У верасні і кастрычніку 2023 года Індыя прыпыніла закупкі алмазнай сыравіны галоўнага ў Расіі здабытчыка алмазаў АЛРОСы – адпаведны запыт на спыненне паставак расійскай кампаніі быў накіраваны індыйскім рэгулятарам рынку, Саветам па садзейнічанні экспарту каштоўных камянёў (GJEPC). Дзякуючы гэтаму, расейская дзяржкарпарацыя АЛРОСА губляе ключавога пакупніка ў Азіі, у той час як краіны Захаду рыхтуюць поўнае эмбарга ў стаўленні камянёў з РФ. У якасці афіцыйнай прычыны адмовы ад імпарту расейскіх алмазаў GJEPC назвала пагрозу затаварвання складоў, а таксама зніжэнне попыту на сусветных рынках і рызыкі перабояў у працы гранільных фабрык. Насамрэч, прычыны значна глыбей і сур’ёзней. У адрозненне ад азіятаў, амерыканцы і еўрапейцы гавораць пра іх больш прама.
ЗША, Канада і ЕС заклікалі прысвоіць расійскім алмазам статус «канфліктных» з-за сітуацыі ва Украіне, каб не дапусціць паступлення каштоўных камянёў з РФ на сусветны рынак, яшчэ ў мінулым годзе. Як паведаміла New York Times, са спасылкай на ліст прадстаўніка амерыканскага Дзярждэпу ЗША Джорджа Каджаці старшыні Кімберлійскага працэсу, прыбыткі ад вытворчасці расейскіх алмазаў «ідуць на карысць дзяржавы», якое вядзе «неапраўданую вайну». Па сцвярджэнні выдання, большасць алмазаў з Расіі апрацоўваюць у Індыі, дзе іх маркіруюць як алмазы індыйскага паходжання.
Таму найбуйнейшы ў свеце вытворца неапрацаваных алмазаў – расійская кампанія АЛРОСА, на якую прыпадае каля 30% сусветнай вытворчасці з гадавым абаротам больш за 80 млрд даляраў, — і патрапіла неўзабаве пасля ўварвання ва Украіну пад санкцыі ЗША, Вялікабрытаніі, Канады і Аўстраліі. Усе здзелкі з кампаніяй (якая на трэць належыць РФ, а яшчэ на чвэрць – ураду Якуціі) трэба было спыніць яшчэ да 1 ліпеня 2022 года.
У чэрвені таго ж года пытанне аб расійскіх дыяментах узнімалася на сходзе Кімберлійскага працэсу ў Батсване. Аднак тады дабіцца калектыўнай забароны не ўдалося – з-за вета Расіі, Кітая і Беларусі. (У сувязі з гэтым узніклі і спрэчкі наконт таго, ці павінна Расія наогул удзельнічаць у рабоце працэсу).
У выніку, нягледзячы на абмежаванні, АЛРОСА змагла, па дадзеных Bloomberg, ужо да канца лета 2022 года вярнуць продажы неаграненых алмазаў на ўзровень, блізкі да даваеннага, а сусветны рынак каштоўных камянёў падзяліўся з-за антырасійскіх санкцый напалам: «больш за ўсё прыбытку атрымлівае група пакупнікоў з Індыі і Бельгіі, якія, не афішуючы здзелкі з Расіяй, скупляюць вялікія аб’ёмы алмазаў з Расіі на выгадных умовах», – адзначыў Bloomberg. Па дадзеных агенцтва, адзін з найбуйных удзельнікаў рынка каштоўных металаў Tiffany & Co. і Signet Jewelers, які адмовіўся закупляцца сыравінай у АЛРОСА, стаў супрацоўнічаць з кампаніяй-канкурэнтам De Beers, але ў яе засталося ўжо ня так шмат сыравіны для продажу.
У Bloomberg палічылі, што заходнія пастаўшчыкі занепакоеныя адсутнасцю танных алмазаў з-за санкцыяў супраць расейскай АЛРОСы. Пры гэтым утоенасць здзелак ад глабальнага рынку з боку Індыі гаворыць аб тым, што камяні з Расіі могуць апынуцца і на рынках Захаду. Такім чынам, расійская сыравіна стала праходзіць вялікі ланцужок пакупнікоў, а Bloomberg паведаміў у канцы жніўня, што АЛРОСА нарасціла аб’ёмы экспарту неапрацаваных алмазаў у Індыю на суму больш за $ 250 млн у месяц і, здолела за адносна кароткі адрэзак часу «непрыкметна аднавіць» пастаўкі за мяжу, нягледзячы на санкцыі ЗША.
У кастрычніку 2022 года ЕС і вогуле выключыў кампанію АЛРОСА з чарговага пакета санкцый – пасля пратэсту Бельгіі, у якой знаходзіцца сусветны алмазны цэнтр (у Антвэрпэне размешчаны таксама адзін з найбуйнейшых на планеце цэнтраў гандлю дыяментамі, які вядзе сваю гісторыю з XV стагоддзя), якая выступіла супраць забароны на імпарт камянёў з РФ, т.я. асцерагаецца страціць «тысячы працоўных месцаў» у выніку «ўдару па расейскім алмазным сектары».
Нягледзячы на падобнае супрацьдзеянне, у лютым 2023 года краіны G7 задумалі ўсё ж такі выразаць Расію з сусветнага рынку алмазаў і прыступілі да абмеркавання больш дзейсных спосабаў абмежавання гандлю расійскімі камянямі, якая працягваецца, нягледзячы на амерыканскія санкцыі, накладзеныя на дзяржкарпарацыю АЛРОСА. 6 сакавіка чыноўнікі Еўракамісіі і Дзяржаўнага дэпартамента ЗША сустрэліся з вядучымі прадстаўнікамі алмазнага рынка. «Расея працягвае зарабляць мільярды даляраў на гандлі дыяментамі, і гутарка засяродзілася на найбольш эфектыўных спосабах спыніць гэтую плынь прыбыткаў», — паведаміў Дзярждэп па выніках сустрэчы. У маі кіраўнік Еўрасавета Шарль Мішэль анансаваў увядзенне абмежаванняў на гандаль расійскімі дыяментамі.
Механізм кантролю, які маюць намер стварыць G7 і Еўрасаюз, паводле інфармацыі Bloomberg, будзе накіраваны на тое, каб адсочваць перамяшчэнне алмазаў расійскага паходжання праз межы і ў будучыні стане асновай для абмежаванняў на здзелкі з імі. Хутчэй за ўсё, у аснову лягуць напрацоўкі Кімберлійскага працэсу – заснаванай ААН міжнароднай арганізацыі, якая аб’ядноўвае звыш 80 краін.
Яе мэтай з’яўляецца супрацьдзеянне пранікненню на сусветны рынак т.зв. крывавых ці канфліктных алмазаў, г.зн. здабытых незаконна, і якія ідуць на фінансаванне ваенных канфліктаў, а таксама тэрарыстычных груповак. Сутнасць – кантроль абароту алмазаў праз механізм сертыфікацыі камянёў і наладжванне эфектыўнага маніторынгу алмазных патокаў, якія вядуць да ўвядзення жорсткага кантролю над алмазнымі патокамі – імпартам, экспартам, продажамі.
Гэта павінна дапамагчы перакрыць альтэрнатыўныя энергасыравінным каналы фінансавання Крамлём вайны супраць Украіны. Паводле інфармацыі амерыканскага ўрада, агучанай New York Times, перад уварваннем ва Украіну, у 2021 годзе на долю алмазаў прыйшлося больш за $4,5 млрд расійскага экспарту. Гэтыя каштоўныя камяні з’яўляюцца адной з асноўных крыніц ненафтагазавых даходаў Крамля.
Алмазны рынак вельмі добра арганізаваны, і яго лёгка кантраляваць. Калі адпрацаваць на расійскіх дыяментах схему ўзяцця пад поўны кантроль руху тавараў (напрыклад, ужо шмат гадоў агучваецца магчымасць кантраляваць іх аб’ёмы «на ўваходзе і выхадзе» шляхам сертыфікацыі), то гэты ж механізм можа быць ужыты і да ЗПГ (звадкаванага прыроднага газу), і да нафты, і да металаў, і да іншых экспартуемых паслуг і тавараў.
У вядучага вайну супраць Украіны Крамля буйных галін, якія прыносяць бюджэту істотную валютную выручку, амаль не засталося. Таму, паводле звестак Bloomberg, у рамках новага, 12-га пакета санкцый ЕС супраць Расіі, Еўрасаюз можа ўжо гэтай восенню прыняць меры, аналагічныя забароне на гандаль і куплю расійскіх алмазаў, распрацаваныя G7.
Група чальцоў ЕС, уключаючы Польшчу і краіны Балтыі, па дадзеных Bloomberg, ужо прапанавала ўвесці «алмазныя» санкцыі супраць такіх сектараў, як экспарт ЗПГ і IT-паслугі. Акрамя таго, могуць будуць унесены прапановы па падаткаабкладанні прыбытку, якая атрымліваецца ад замарожаных актываў Банка Расіі, з мэтай пералічэння атрыманых сродкаў Украіне.
Акрамя Украіны, крывавыя брыльянты звязваюць у цяперашні час і з Афрыкай – дзякуючы алмазнай частцы «імперыі» расійскай ПВК «Вагнер». Па дадзеных Wall Street Journal, пасля смерці Яўгена Прыгожына кіраўніком «алмазнай імперыяй» наймітаў групы «Вагнер» стаў выпускнік адной з бізнес-школ Дзмітрый Сыты, які актыўна працуе над захаваннем шматмільярдных афрыканскіх аперацый групы.
Аўтары выдання адзначаюць, што гэты «паліглот з заходняй адукацыяй, які валодае глыбокімі ведамі аб падстаўных кампаніях і кантрабандных сетках Вагнера» ужо гуляе настолькі прыкметную ролю ў рэгіёне, што восенню 2023 года «на вуліцах сталіцы ЦАР з’явіліся футболкі з выявай барадатага мужчыны з распушчанымі амаль святым позіркам. Гэта вобраз, які нагадвае рэвалюцыйнага Чэ Гевару, належыць 34-гадоваму Дзмітрыю Сытаму, цяперашняму фронтмэну ваенізаванай групоўкі «Вагнер» у Афрыцы», прызнанай у ліпені Парламенцкай асамблеяй АБСЕ тэрарыстычнай арганізацыяй.