У ноч з 12 на 13 чэрвеня Ізраіль пачаў маштабную аперацыю «Ам кеЛаві» / «Нацыя Львоў» (іншыя варыянты трактоўкі назвы: «Народ як леў», «Паўстаючы леў») па знішчэнні ядзернага і ваеннага патэнцыялу Ірана. Без удзелу ВПС ЗША ізраільцяне нанеслі серыю масаваных ракетных удараў па ядзерных і ваенных аб’ектах Ірана, а таксама месцах пражывання іранскіх навукоўцаў-ядзершчыкаў і высокапастаўленых вайскоўцаў.
Удары Ізраіля па Іране зрабілі канфлікт на Блізкім Усходзе галоўнай падзеяй у свеце. Армія абароны Ізраілю (ЦАХАЛ) заявіла, што была вымушаная атакаваць аб’екты ў Іране, паколькі Тэгеран «значна наблізіўся» да стварэння ядзернай зброі і наблізіўся да «кропкі невяртання». «Іранскі рэжым прасоўвае сакрэтны план тэхналагічнага ўдасканалення ўсіх частак распрацоўкі ядзернай зброі», – паведамілі прадстаўнікі ЦАХАЛ.
Па дадзеных ізраільскіх вайскоўцаў (афіцыйнага прадстаўніка войска Ізраілю Эфі Дэфрына), у бамбардзіроўках было задзейнічана 200 баявых самалётаў, якія скінулі больш за 300 боепрыпасаў, паразілі больш за 100 цэляў па ўсім Іране. Таксама, паводле інфармацыі ізраільскага партала Ynet, сілы ЦАХАЛ паспяхова перахапілі ўсе выпушчаныя ў адказ іранскія БПЛА (раніцай 13 чэрвеня у бок Ізраіля з тэрыторыі Ірана і Ірака былі запушчана каля сотні ўдарных беспілотнікаў).
Першым ударам Ізраіль абезгаловіў іранскую армію і Корпус вартавых ісламскай рэвалюцыі (КВІР). Паражаны штаб-кватэра КВІР, Генштаб і жылыя комплексы, дзе жывуць супрацоўнікі КСІР. Дзіўна, што падчас скрайняга абвастрэння сітуацыі вышэйшыя іранскія чыны знаходзіліся ў звыклых месцах працы і ва ўласных кватэрах. (Паводле інфармацыі іранскага агенцтва IRNA у выніку ізраільскіх удараў па Тэгеране загінулі таксама некалькі мірных жыхароў, у тым ліку жанчын і дзяцей).
Іранскае тэлебачанне пацвердзіла гібель камандуючага КВІР Хусэйна Саламі і «некалькіх яго целаахоўнікаў і калег», камандзіра штаба КВІР «Хатам-аль-Анбія», намесніка камандуючага ВС ІРІ генерала Голама-Алі Рашыд. Паведамляецца аб смерці начальніка Генеральнага штаба ВС Ірана — генерала Махамада Багеры, камандуючага ВПС Азіза Насірзадэ, камандуючага аэракасмічнымі сіламі КВІР Амір Алі Хаджызадэ і іншых генералаў.
Такая выбіральнасць у пытаннях ліквідацыі вышэйшага кіраўніцтва Ірана вельмі паказальная і відавочна накіравана на найхутчэйшае дасягненне палітычных мэт Ізраіля. Мэтанакіравана знішчаюцца вышэйшыя кіраўнікі Ірана, якія прадстаўляюць крыло «ястрабаў», чым ускосна ўмацоўваюцца пазіцыі ўмераных на чале з прэзідэнтам Ірана, якія выступаюць за кампрамісы і перамовы.
Па дадзеных выдання Nournews, таксама загінулі не менш за 6 навукоўцаў-ядзершчыкаў, сярод якіх рэктар Ісламскага універсітэта доктар Азад Мухамад Мехдзі Тэхранчы, доктар Абдулхамід Манучэхр і экс-кіраўнік Арганізацыі па атамнай энергіі Ірана доктар Ферэйдун Аббасі, якога ўжо спрабавалі забіць у 2010 годзе і які на два тыдні раней заявіў, што Тэгеран можа распрацаваць тактычныя ядзерныя бомбы.
Другая серыя ізраільскіх удараў была накіравана на аб’екты, звязаныя з іранскай ядзернай праграмай і вытворчасцю ўзбраенняў (ракетныя заводы). Не менш за два ўдары прыпалі на ядзерны аб’ект у Натанзе, дзе Іран узбагачаў уран. Ізраільскі 12 канал сцвярджае, што ВПС Ізраіля цалкам знішчылі ядзерны аб’ект у Натанзе.
Такім чынам, ужо ў саміх ударах дакладна прасочваецца дзве ключавыя лініі. Палітычная накіравана на знішчэнне «ястрабаў» і ўмацаванне пазіцыі ўмераных іранскіх палітыкаў. Другая лінія — ваенная — на знішчэнне ядзернага, ракетнага патэнцыялу Ірана, а таксама па ўсёй інфраструктуры, здольнай на дыстанцыйныя атакі Ізраіля.
Ізраільскі журналіст Аміт Сегаль піша, што адначасова з ударам ВПС Ізраіля Масадам была праведзена маштабная разведвальна-дыверсійная аперацыя на тэрыторыі Ірана. Фактычна ізраільская спецслужба стварыла базу БПЛА ў самым цэнтры Ірана і прымяніла іх у ноч на 13 чэрвеня ў рамках аперацыі «Нацыя Львоў». І гэтым шмат у чым тлумачыцца тое, што іранскае СПА бяздзейнічала, а таксама няздольнасць іранскіх ракетных сіл нанесці ўдар у адказ.
Была сабраная значная разведвальная інфармацыя і праведзенае назіранне, якое дазволіла ўсталяваць дачыненне высокапастаўленых прадстаўнікоў іранскай сістэмы бяспекі і навукоўцаў-ядзершчыкаў, якія былі ліквідаваныя. Паралельна вялася прыхаваная аператыўная кампанія па нанясенні ўрону стратэгічнай ракетнай сістэме Ірана.
Масад правёў серыю сакрэтных аперацый на тэрыторыі Ірана, накіраваных на падрыў іранскай стратэгічнай ракетнай інфраструктуры і яе магчымасцяў супрацьпаветранай абароны. У рамках гэтых дзеянняў агенты Масада ажыццявілі буйнамаштабную перакідку спецыяльных відаў узбраення, іх размяшчэнне па ўсёй тэрыторыі Ірана і кропкавы запуск па загадзя вызначаным мэтам. Гаворка ідзе аб трох асобных аперацыях.
Першая аперацыя: у цэнтральнай частцы Ірана аператыўныя групы камандас Масада разгарнулі баявыя сістэмы з высокадакладным кіраваным узбраеннем на адкрытых участках паблізу іранскіх сістэм СПА (зямля-паветра). З пачаткам ізраільскага нападу, раўналежна з авіяўдарамі ВПС па ўсёй тэрыторыі Ірана, гэтыя сістэмы былі прыведзены ў баявую гатовасць і вырабілі адначасовы і высокадакладны залп па вызначаных мэтах.
Другая аперацыя: у рамках асобнай кампаніі па нейтралізацыі іранскіх сістэм СПА, якія пагражаюць ізраільскім знішчальнікам, Масад укараніў ударныя комплексы і перадавыя тэхналогіі ў мадыфікаваных транспартных сродках. З пачаткам раптоўнага нападу гэтыя сістэмы былі прыведзены ў дзеянне, і ўзбраенне цалкам знішчыла намечаныя мэты — іранскія сродкі СПА.
Трэцяя аперацыя: Массад стварыў базу Дронов-камікадзэ, загадзя укаранёных углыб Ірана сваімі агентамі. Падчас ізраільскага нападу робата са сваёй нагі дроны былі актываваны і накіраваны на пускавыя ўстаноўкі ракет зямля-зямля (так званыя ТКК), размешчаныя на базе Эсфеджабад паблізу Тэгерана, якія ўяўлялі сабой пагрозу для стратэгічных і грамадзянскіх аб’ектаў у Ізраілі.
Прэм’ер-міністр Ізраіля Беньямін Нетаньяху ў відэазвароце заявіў аб удары «ў самае сэрца» іранскіх праграм: ядзернай і балістычнай і гатоўнасці ваяваць «колькі спатрэбіцца», каб поўнасцю ліквідаваць ядзерную праграму Ірана. Паводле яго слоў, падчас удараў у тым ліку было ўражана ключавое прадпрыемства па ўзбагачэнні ўрану ў Натанзе, аб выбухах на якім таксама паведаміла дзяржТВ Ісламскай Рэспублікі Іран.
Б. Нетаньяху назваў дзеянні Ізраіля «неабходнымі і своечасовымі», адзначыўшы, што Іран знаходзіўся за некалькі тыдняў ад атрымання магчымасці стварэння ядзернай зброі. Ён дадаў, што атака была накіравана не толькі на ваенныя аб’екты, але і на ключавых фізікаў-ядзершчыкаў, якія «працавалі над стварэннем бомбы». Таксама ён абвясціў, што серыя магутных авіяўдараў ізраільскіх сіл па Тэгеране, іранскім і ядзерным цэнтры ў Натанзе — гэта пачатак працяглай сілавой аперацыі, мэта якой — не даць Ісламскай Рэспубліцы атрымаць уласную ядзерную зброю.
Удары Ізраіля па Іране выявілі поўную негатоўнасць іранскага кіраўніцтва да распачатай поўнамаштабнай вайны. Першым жа ўдарам ізраільцянам удалося забіць кіраўнікоў Генштаба і корпуса штаба КВІР, а таксама некалькіх найважнейшых для ядзернай праграмы навукоўцаў. Іран зноў прадэманстраваў поўную негатоўнасць да маштабнага ўдару саперніка. Краіна з’яўляецца прахадным дваром для ізраільскіх спецслужбаў, якія забіваюць каго жадаюць і калі жадаюць. Тым не менш, усё гэта не значыць, што Ізраіль ужо перамог. Нетаньяху ўжо рыхтуе народ да зацяжной вайны. Ізраіль вывеў з тэрыторыі краіны ўсе самалёты грамадзянскай авіяцыі. У Ізраілі ёсць дакладнае разуменне, што адказ Ірана можа аказацца магутным.
Сам Іран ужо паабяцаў нанесці «зруйнавальны» зваротны ўдар. Міністэрства замежных спраў краіны заявіла , што атака Ізраіля «паставіла пад пагрозу мір і бяспеку ва ўсім свеце». «Адказ на гэтую агрэсію з’яўляецца законным і легітымным правам Ірана ў адпаведнасці з артыкулам 51 Статута ААН. Узброеныя сілы не вагаючыся будуць абараняць ісламскую нацыю ўсімі наяўнымі сіламі і сродкамі», — падкрэсліла ведамства. Акрамя гэтага, МЗС Ірана адзначыў, што атака «не магла адбыцца без каардынацыі і дазволу ЗША», таму Амерыка «як галоўны спонсар» Ізраіля «таксама будзе несці поўную адказнасць за наступствы».
Пра тое, што Ізраіль панясе «суровае пакаранне» за ўдары па Іране, у выніку якіх загінулі высокапастаўленыя вайскоўцы і вядучыя фізікі-ядзершчыкі, заявіў і вярхоўны лідэр ісламскай рэспублікі аятала Алі Хаменеі. Заадно ён прызнаў, што «некалькі камандзіраў і навукоўцаў прынялі пакутніцкую смерць». Па інфармацыі Nour News , Хаменеі назваў дзеянні Ізраіля цяжкім злачынствам і паабяцаў яму «горкі і страшны лёс». Ён таксама прызначыў замест загінуўшых часовае кіраўніцтва ўзброенымі сіламі: кіраўніком Генштаба ВС стаў Хабібала Саяры, а камандуючым КСІР — экс-кіраўнік МУС генерал Ахмад Вахідзі.
Камандаванне іранскіх ВС анансавала аперацыю ў адказ «Сапраўднае абяцанне – 3». Над мячэццю Джамкаран у Іране паднялі т.зв. Чырвоны сцяг помсты. Падобнае ўжо мела месца неаднаразова — як пасля забойства ў 2020 годзе генерала Касема Сулеймані, так і пасля нядаўняга забойства кіраўніка ХАМАС Ісмаіла Ханіі. Таму калі з’яўленне чырвонага сцяга над мячэццю першапачаткова глядзелася злавесна, то зараз успрымаецца шматлікімі назіральнікамі амаль з іроніяй.
Кіраўніцтва Ірана не толькі прыгразіла Ізраілю адплатай за атаку, але і абвінаваціла ЗША ў «дапамозе». Зроблена гэта не зусiм неабгрунтавана. Bloomberg адзначае, што прэм’ер-міністр Ізраіля Нетаньяху фактычна кінуў выклік прэзідэнту ЗША Трампу, прыняўшы рашэнне аб нанясенні ўдару па ядзернай праграме Ірана, чаго баяліся Вашынгтон і яго саюзнікі. Удары былі нанесеныя ўсяго праз некалькі гадзін пасля таго, як Трамп заявіў, што напад «не з’яўляецца немінучым» і што ЗША па-ранейшаму вераць у перспектывы дыпламатычнага рашэння. У сувязі з гэтым амерыканскае агенцтва лічыць, што атака Ізраіля паставіла пад сумнеў здольнасць Трампа ўплываць нават на сваіх саюзнікаў, не кажучы ўжо пра лідэраў такіх супрацьстаячых краін, як Расія ці Кітай.
У той жа час, хоць ЗША і не прызнаюць свайго ўдзелу ў аперацыі, хутчэй за ўсё, такая высокая дакладнасць удараў кажа аб каардынацыі Ізраіля і ЗША, як мінімум у пытаннях выведкі і прадастаўлення бягучай спадарожнікавай і іншай інфармацыі. Акрамя таго, сам Трамп адразу ж пасля таго, як стала вядома аб аперацыі «Нацыя Львоў» паабяцаў Ізраілю дапамогу ў вайне з Іранам. «ЗША не ўдзельнічаюць у нападзенні Ізраіля на Іран, але дапамогуць саюзніку ў гэтай вайне, калі гэта спатрэбіцца», — паведаміў карэспандэнт Fox News у Белым доме са спасылкай на заяву амерыканскага прэзідэнта Дональда Трампа. Па словах самога Трампа, удар Ізраіля па Іране не стаў для яго «сюрпрызам». «Нетаньяху праінфармаваў мяне загадзя. Калі спатрэбіцца дапамога, мы дапаможам», — цытуе Fox News словы прэзідэнта ЗША.
Чарговая эскалацыя на Блізкім Усходзе ставіць каманду Трампа ў складанае становішча. У Белым доме маюцца праізраільскія ястрабы, але іх пазіцыі аслаблі пасля адстаўкі экс-дарадцы па нацбяспецы Майка Уолца. Ізраіль жа зараз ставіць ЗША перад фактам удараў па Іране. Дзярждэпартамент і Пентагон фактычна ўказалі на свой няўдзел у цяперашняй атацы на Іран. Як і ў кантэксце Украіны, адміністрацыя Трампа імкнецца паказаць сябе нейтральным бокам і арбітрам. Сам Трамп пры гэтым прапануе працягваць перамовы з Іранам аб ядзернай ўгодзе.
У красавіку падчас візіту Б.Нетаньяху ў Белы дом яму не далі зялёнае святло на ўдары па Іране. Цяпер, на фоне адсутнасці зрухаў у перамовах, пазіцыя каманды Трампа магла змяніцца. Пры гэтым ухваляць удары Вашынгтон не спяшаецца, але і, хутчэй за ўсё, адкрыта крытыкаваць дзеянні Ізраілю таксама не будзе.
Больш за ўсіх на дадзены момант тактычна выйграе ад таго, што адбываецца на Блізкім Усходзе, рэжым Пуціна – дзякуючы імкліваму росту коштаў на энергасыравіну. Яшчэ за некалькі гадзін да пачатку канфлікту на Блізкім Усходзе, большасць краін, якія ўваходзяць у «Вялікую сямёрку» (G7) рыхтавалася знізіць столь коштаў на расійскую нафту да $45 за барэль.
Reuters , са спасылкай на дасведчаныя крыніцы, паведамляла, што большасць дзяржаў G7 гатовы падтрымаць зніжэнне столі коштаў на расейскую нафту — з бягучых на той момант $ 60 да $ 45 за барэль, нягледзячы на меркаванне Дональда Трампа, нават калі прэзідэнт ЗША афіцыйна выступіць супраць такога кроку.
Па дадзеных агенцтва, абмеркаванне новага ліміту на кошт расейскай нафты планавалася зрабіць адной з ключавых тэм саміту лідэраў G7 у Канадзе 15-17 чэрвеня. Механізм коштавага абмежавання быў упершыню ўзгоднены ў канцы 2022 года: ён дазваляе трэцім краінам купляць расейскую нафту, але толькі ў тым выпадку, калі ўгода застрахаваная заходнімі кампаніямі, а кошт не перавышае ўсталяваную мяжу ў $60 за барэль.
З ініцыятывай перагляду гэтага ліміту першымі выступілі Еўразвяз і Вялікабрытанія. Яны на працягу некалькіх тыдняў дамагаюцца яго зніжэння, паколькі сусветныя цэны на нафту ўпалі, зрабіўшы дзейную столь практычна неэфектыўным. Галоўная мэта абмежаванняў, як падкрэслівае Reuters, — знізіць здольнасць Расіі фінансаваць ваенныя дзеянні ва Украіне.
Аднак пасля таго, як Ізраіль нанёс удары па Іране, цэны на нафту (і золата) рэзка выраслі на 13% да $78 за барэль. Нафта падаражэла да ўзроўню студзеня, калі распачатая Трампам гандлёвая вайна і нечакана хуткае нарошчванне нафтаздабычы АПЕК+ не апусцілі яе ніжэй за $60 за барэль. Фактычна цэны на нафту сталі расці яшчэ напярэдадні аперацыі «Нацыя Львоў», а пасля яе пачатку барэль Brent ўзляцеў да $ 78, 50. Амерыканскі гатунак WTI даражэў да $77,62 за барэль. Як адзначае Reuters , для абодвух кантрактаў гэта быў самы значны ўнутрыдзённы скачок з расійскага ўварвання ва Украіну ў 2022 г.
Дзякуючы выбуховаму росту коштаў на нафту на 2%+5% выраслі і акцыі расійскага нафтагазавага сектара.
У той жа час тактычны поспех, абумоўлены ўзлётам коштаў на энергасыравіну з-за нападу на Іран, можа ў любы момант абярнуцца для Крамля стратэгічным правалам. Масква з 21 красавіка 2025 года афіцыйна з’яўляецца саюзнікам Тэгерана ў абароннай сферы ў рамках Дагавора аб усёабдымным стратэгічным партнёрстве паміж Расіяй і Іранам. Дагавор РФ і Ірана 2025 г. абвяшчае: «У выпадку, калі адзін з Дагаворных Бакоў падвергнецца агрэсіі, другі Дагаворны Бок не павінен аказваць ніякай ваеннай ці іншай дапамогі агрэсару, якая садзейнічае прадаўжэнню агрэсіі, і будзе садзейнічаць таму, каб узніклыя рознагалоссі былі ўрэгуляваны норм міжнароднага права».