У пачатку чэрвеня Турцыя заявіла, што хацела б далучыцца да супольнасці БРІКС (BRICS — Brazil, Russia, India, China, South Africa), заснаванай у далёкім 2006 годзе. Нешта падобнае ў пачатку гэтага года ўжо агучвала і Саудаўская Аравія, якая неўзабаве дэзавуявала гэтую заяву. У мінулым годзе падобным чынам паступілі Мексіка і Аргенціна.
Тым не менш, у 2023 годзе арганізацыя БРІКС, якая так і не змагла даць адказ нават самой сабе на стратэгічнае пытанне – «навошта я існую?» – пачала «набракаць» новымі членамі. Прычым колькаснае нарошчванне ідзе зусім бессістэмна, без прад’яўлення хоць нейкіх выразных патрабаванняў да новых чальцоў ці суіскальнікаў.
Такі падыход непазбежна прыводзіць да таго, што БРІКС рызыкуе страціць усялякі сэнс свайго існавання і ператварыцца ў «клуб без інтарэсаў». Абмеркаванне любога пытання становіцца практычна немагчымым, улічваючы колькасць удзельнікаў і адсутнасць выразнага парадку выступленняў – паколькі нават для таго каб кожнаму з удзельнікаў проста выказацца, спатрэбіцца безліч часу. Пра дыскусіі і казаць няма чаго.
Няздольнасць арганізацыі прад’явіць якія-небудзь патрабаванні сваім патэнцыйным чальцам з’яўляецца прамым следствам нявызначанасці яе ўласнага статуту. Як можна патрабаваць штосцi ад іншых, калі сам ня ведаеш, навошта існуеш?
У прапагандысцкіх мэтах і спробе надаць БРІКС новы сэнс, магчыма, яе паспрабуюць прадставіць як аб’яднанне краін «глабальнага Поўдня», своеасаблівы працяг Руху недалучэння. Аднак гэты план сутыкаецца з сур’ёзнымі перашкодамі, паколькі фармаванне адзінай пазіцыі сярод такіх розных і часам нават варожых адзін аднаму суб’ектаў (прыклад – Індыя і Кітай) уяўляецца невыканальнай задачай.
БРІКС ніколі не адрознівалася выразнай праектнасцю, а зараз, з улікам яе імклівага пашырэння, любая спроба надаць ёй якую-небудзь мэту становіцца абсалютна немагчымай. Такім чынам, яна ўсё больш ператвараецца ў яшчэ адзін форум-гаварыльню, якая існуе толькі для таго, каб задаволіць самалюбства тых, каго не пусцілі ў больш прэстыжныя структуры або выгналі з іх.
У канцы красавіка The Wall Street Journal напісаў, што краіны БРІКС ужо фактычна стварылі «двухпалярны свет» з групай краін G7 («Вялікай сямёркі»). Выданне паведамляе, што краіны БРІКС усё больш гандлююць з членамі свайго блока, а G7 – са сваімі, і гэты гандаль унутры блокаў пастаянна расце, і прыводзіць такую інфаграфіку:
Расейскія прапагандысты ў сувязі з гэтым пішуць, што калі ў 2001 годзе на краiны БРIКС прыходзілася 19% сусветнага ВУП па парытэту пакупніцкай здольнасці, то сёння, з улікам краін, якія далучаюцца да блока, гэтая доля ўжо пераваліла адзнаку ў 37%. Па прагнозах BIoomberg, да 2040 года доля БРІКС можа вырасцi да 45%, што дазволіць абагнаць вагу краін з развітой эканомікай з G7 больш чым удвая.
Насамрэч усё гэта не больш чым жангляванне лічбамі, якое не мае ніякага дачынення да рэальнай эканамічнай сітуацыі. Разбярэмся ці здольны BRICS абагнаць G7 па эканамічнаму развіццю не на графіках, а ў рэальнасці?
Сама па сабе БРІКС – гэта аб’яднанне краін, у якіх дамінуе беднасць – адна з асноўных сацыяльных прыкмет кожнай краіны. Уключаючы і Кітай, і Расію. Індыя – гэтак жа краіна, у якой большасць (75%) насельніцтва – бедныя. Доступу да электрычнасці няма ў 300 млн чалавек, у 100 мільёнаў – доступу да пітной вады, 800 мільёнаў чалавек жыве ва ўмовах, якія не адпавядаюць санітарным нормам.
Кітай у гэтых адносінах лічыцца самай прыстойная краінай БРІКС, у ім «усяго» каля 100 млн чалавек адносіцца да ліку бедных, але гэта вельмі хітрая лічба, прыкладна такая ж, як 12-14% насельніцтва Расіі, якія фармальна лічацца беднымі або малазабяспечанымі. У рэальнасці колькасць людзей, якія не дацягваюць па сваіх даходах да ўзроўню сярэдняга класа, у Расіі каля 80%, а значыць – гэта і ёсць бедныя або незабяспечаныя.
Ужо саміт 2015 года, які прайшоў на тэрыторыі Расіі – ва Уфе, паказаў і даказаў (задоўга да вайны супраць Украіны), што БРІКС становіцца інструментам рэалізацыі нацыянальных інтарэсаў Кітайскай Народнай Рэспублікі за кошт Расійскай Федэрацыі. З лютага 2022 года Крэмль ужо адкрыта для ўсяго свету працягвае курс на трансфармацыю ў звычайную нафтагазавую свідравіну, якая абслугоўвае інтарэсы самых буйных замежных дзяржаў, якія заснавалі разам з ім БРІКС.
Сёння Расія імкліва і, магчыма, канчаткова перанакіроўвае супрацоўніцтва з Захаду на Усход, не ацэньваючы магчымыя рызыкі. А чым гэта можа пагражаць краіне ў будучыні – адказаць не складана, дастаткова паглядзець мультфільм, зняты Кітаем яшчэ ў тым самым 2015 годзе – напярэдадні саміту ва Уфе! Характэрна наступнае: на фоне тлумачэння таго, што такое БРІКС, гераіня мультыка адзначае на мапе краіны-члены блока.
Расія пры гэтым абмежавана выключна тэрыторыяй Далёкага Усходу і Сібіры (гл. фота-скін ніжэй), што выклікае пытанне: аўтары мультыка адлюстравалі Расію або жаданыя межы Кітая? Характэрна, што афарбаваны тэрыторыі не толькі Кітая, але і яго бліжэйшых суседзяў — В’етнама, Тайланда, Малайзіі, Тайваня і інш.
Таксама варта адзначыць, што ў новых сяброў БРІКС сітуацыя з беднасцю яшчэ больш абуральная, чым у старых. У Эфіопіі толькі афіцыйна ніжэй рысы беднасці (так зараз называецца апраметная галеча) жыве больш за 40% насельніцтва. У Іране, як эпідэмія грыпу, двойчы ў год адбываюцца масавыя сацыяльныя хваляванні даведзеных да роспачы галечай людзей. У абсалютнай беднасці (яшчэ адзін сінонім галечы) у Іране жыве больш чым 20% насельніцтва.
Прасцей кажучы, БРІКС – гэта аб’яднанне не проста бедных, а адчайна бедных краін. І, увогуле, у БРІКС ёсць стратэгічная задача, якая можа стаць аб’яднаўчай краіны ідэяй – гэта барацьба з унутранай беднасцю. Але кіруючыя рэжымы ўпарта разглядаюць і абвяшчаюць задачы канкурэнцыі з развітымі краінамі, падлічваючы рознага роду віртуальныя паказчыкі, па якіх БРІКС ужо апярэджвае «сямёрку». А гэта значыць што барацьба з галечай для БРІКС так і застаецца асабліва пабочным відам дзейнасці гэтага альянсу. Што, увогуле, і прадвызначае ўсё больш верагодную бескарыснасць і бессэнсоўнасць яго існавання.
