Улады ЗША неаднаразова заяўлялі, што дзякуючы гуманітарным метадам мяккай сілы, ужываемым ў эканамічнай сферы, Пекін заахвочвае крадзеж інтэлектуальнай уласнасці з дапамогай шырокай сістэмы грашовых грантаў, падатковых палёгак і іншых стымулаў, закліканых заахвоціць кiтайскiх грамадзяняў, якія пражываюць за мяжой прывозіць на радзіму тэхналогіі, якія складаюць камерцыйную таямніцу. У палітычнай сферы амерыканскія спецыялісты выдаюць нават спецыяльныя зборнікі, падобныя да справаздачы CSIS «Канкурэнцыя без барацьбы: стратэгія палітычнай вайны Кітая», у якіх падрабязна аналізуюцца гуманітарныя метады мяккай сілы, якія прымяняюцца ў ваенна-палітычнай дзейнасці Кітая. У прыватнасці разглядаюцца кітайская разведвальная дзейнасць, наступальныя кібераперацыі, дэзінфармацыя ў сацыяльных сетках, эканамічны прымус і аперацыі ўплыву.
Маніпуляванне сусветнымі СМІ. Паводле агучанай Reuters напрыканцы верасня інфармацыі, ЗША абвінавачваюць Кітай у глабальным маніпуляванні сусветнымі сродкамі масавай інфармацыі з дапамогай цэнзуры, збору даных і тайнай пакупцы замежных інфармацыйных агенцтваў. Улады Злучаных Штатаў папярэджваюць, што гэтая тэндэнцыя можа прывесці да рэзкага скарачэння міжнароднай свабоды выказвання меркаванняў. Ва ўрадавай справаздачы «Як Кітайская Народная Рэспубліка імкнецца змяніць міжнароднае інфармацыйнае асяроддзе» (тэкст арыгінала: https://www.state.gov/gec-special-report-how-the-peoples-republic-of-china-seeks-to-reshape-the-global-information-environment/) Дзяржаўны дэпартамент ЗША сцвярджае, што Пекін штогод траціць мільярды долараў на намаганні па маніпуляванні інфармацыяй, у тым ліку шляхам набыцця публічнымі і непублічнымі спосабамі доляў у замежных СМІ, спансіравання ўплывовых асоб у інтэрнэце і заключэння пагадненняў аб распаўсюджванні, якія прасоўваюць немаркіраваны кітайскі ўрадавы кантэнт.
Пранікненне ў цыфравую сферу. Красамоўны прыклад: з ліпеня 2023 года: Кардынацыйны цэнтр даменаў і Мінцыфры РФ адзначаюць рэзкі рост ліку і рэгістрацый у зоне ru./.рф даменаў са шкоднасным софтам, якія распаўсюджваюць шкоднаснае ПА, зарэгістраваных на пашпартныя дадзеныя грамадзян Кітая. У траўні 2023 года ў зоне .рф заблакавана 226 такіх даменаў, а ў чэрвені – ужо 2,6 тыс. (для параўнання: у траўні 2022 года – толькі 9, у чэрвені – 74 дамена). Пры гэтым расійскія спецыялісты па інфармацыйнай бяспецы пацвярджаюць актывізацыю ў РФ «прадзяржаўных кібершпіёнскіх» груповак, звязаных з КНР, называючы іх «даўнімі і традыцыйнымі» ўдзельнікамі хакерскіх нападаў у краіне.
Кітайскі Хэйхэ і расійскі Благавешчанск пяцьдзесят год таму (1973, здымак угары) і сёння (2023, здымак знiзу)
Прасоўванне кітайскай мадэлі глабалізацыі ў сферы аховы здароўя. Адным з наглядных пацверджанняў гэтага стаў сам факт нядаўняга візіту у Кітай заснавальніка амерыканскай тэхналагічнай кампаніі Microsoft Біла Гейтса, які прыбыў у Пекін дзеля сустрэчы з кітайскімі партнёрамі па глабальнай ахове здароўя і развіцці, што (цытата) «стала працягам шэрагу нядаўніх візітаў амерыканскіх бізнес-тытанаў у азіяцкі гігант». Сам Біл Гейтс напісаў у Twitter, што ў 2023 годзе «упершыню з 2019 года прызямліўся ў Пекіне, дзе з хваляваннем сустракаецца з партнёрамі, якія працуюць над праблемамі глабальнай аховы здароўя і развіцця разам з [Фондам Біла і Мелінды Гейтс] ужо больш за 15 гадоў».
Заахвочванне “ўцечкі мазгоў” з развiтых краiн свету. Толькі з Еўропы “ўцечка мазгоў” у Кітай за апошнія 20 гадоў перавысіла 30.000 спецыялістаў, якія, па інфармацыі аналітыкаў амерыканскай фірмы Strider Technologies, «прыхватваюць разам з сабой бясцэнны вопыт, свежыя ідэі і важныя тэхналагічныя ноу-хау». Сярод еўрапейскіх кампаній найбольшую колькасць супрацоўнікаў страцілі Nokia, Ericsson, Siemens, Bosch і NXP. Тэхналогіямі еўрапейскіх гігантаў завалодалі кітайскія Huawei, ZTE, Lenovo, а таксама прыналежная кітайскай Wingtech Technology «нідэрландская» Nexperia. Высновы дакладу экспертаў Strider Technologies пацвярджаюць асцярогі з нагоды стратэгіі тэхналагічнага развіцця Кітая – асабліва ў паўправадніковай галіне, у якой ЗША і іх саюзнікі за апошні год увялі супраць КНР шматлікія санкцыі, перашкаджаючыя пастаўкам тэхналагічных рашэнняў і вытворчага абсталявання.
У якасці яскравага прыкладу прымянення такога метаду мяккай сілы, прыводзіцца гісторыя кітайскага інжынера Цзінь Сіна (Jin Xing). У 1996 годзе гэты доктар навук пераехаў з Кітая ў Еўропу, каб прадоўжыць працу ў Бельгіі, пасля чаго заняў пасаду галоўнага інжынера аднаго з падраздзяленняў NXP Semiconductors, дзе прапрацаваў больш за дзесяць гадоў. У 2010 годзе ён вярнуўся ў Кітай і заснаваў кампанію Autorock, якая выпускае ЖК-дысплеі для электрамабіляў і выступае прамым канкурэнтам яго былога працадаўцы. У інтэрв’ю Цзінь прызнаў, што ў NXP прыклалі вялiкія намаганні, каб перашкодзіць яму сысці з працы, прыхапіўшы тэхналогіі, якія складаюць камерцыйную таямніцу. Але «веды і вопыт у маёй галаве» яны выключыць не змаглі, пахвалiўся кiтайскi інжынер.
Перамяшчэнне мазгоў («ведаў і вопыта ў галаве» спецыялiстаў разам з імi самімi) паміж краінамі у XXI стагоддзі з’яўляецца ключавым фактарам навукова-тэхналагічнай канкурэнцыі i мяккай сілы, якая ўжываецца ў гуманітарнай сферы. Аднак адсочваць гэтую дынаміку складана. У большасці справаздач адлюстроўваюцца ў асноўным толькі дадзеныя аб дынаміцы колькасці выпускнікоў ВНУ, навукоўцаў, публікацый, патэнтаў і г.д. У той час як дадзеныя аб дынаміцы «адпампоўкі мазгоў» у краін-донараў і іх «запампоўкі» да сябе краінамі-рэцыпіентамі практычна адсутнічаюць, хаця гэта і ёсць самае галоўнае і істотнае з пункту гледжання навукова-тэхналагічных перспектыў любой краіны. Як Кітай становіцца месцам №1 у свеце, куды ідзе «ўцечка мазгоў» дэманструе ў дынаміцы наступны графік «сусветнай ўцечкі мазгоў»:
Вышэйадзначаныя перспектывы добра праглядаюцца на прыведзеным графіку, які змяшчае дадзеныя за 2002-2017 гг. (у гэтай сферы трэнды хутка не мяняюцца, таму іх лёгка экстрапаляваць на дзень сённяшні). Кітай (якi быў да 2006 года донарам «навуковых мазгоў»), ужо да пачатку гэтага дзесяцігоддзя ператварыўся ў найбуйнейшага «чыстага атрымальніка» навуковых талентаў планеты. Па інтэнсіўнасці выпампоўкі мазгоў са ўсяго міру ён перасягнуў нават ЗША – больш чым у 5 разоў. Ужо да другой паловы мінулага дзесяцігоддзя (па стане на канец 2016 года) эканамічна развітыя і буйныя краіны свету, уключаючы Японію, Германію, Вялікабрытанію, Францыю, Індыю, ператварыліся ў донараў навуковых мазгоў.
Лічбы па Кітаю ўражваюць у тым ліку таму, што сёння каля трох чвэрцяў кітайскіх аўтараў даследаванняў, якія публікуюцца, працуюць за межамі КНР. Прычым 85% з іх працуюць у ЗША – у тэхна-гігантах тыпу Google і IBM або універсітэцкіх лабах. Калі хаця б трэць з іх вернецца ў Кітай, кітайская навука сыдзе ў адрыў – перш за ўсё, у сферы штучнага інтэлекту (AI). Пекін, паставіўшы на прыярытэтнасць AI, і так здолеў за мінулае дзесяцігоддзе павялічыць колькасць кітайскіх AI-спецыялістаў амаль у 10 разоў. Для параўнання: у 2009 годзе на найбуйнейшай сусветнай канферэнцыі NeurIPS сярод аўтараў дакладаў было ўсяго сто кітайскіх даследчыкаў (14% ад агульнай колькасці); у 2018 годзе іх колькасць пераваліла за тысячу (25% ад агульнай колькасці) i яе рост працягваецца.
Дзейнасць у грамадскай сферы праз фонды iмiтуючыя заходнiя NGOs і інстытуты Канфуцыя. Прыклад: фонд жонкі прэзідэнта Кыргызстана Айгуль Жапаравай, які атрымаў у мінулым годзе фінансаванне больш чым на 9 мільярдаў самоў ад пасольства КНР, аб чым стала вядома ў верасні 2023 года дзякуючы журналісцкаму расследаванню. Што да інстытутаў Канфуцыя, якія фінансуюцца ўрадам Кітая (усе іх навучальныя матэрыялы таксама падрыхтаваны кітайскім бокам), то з пачатку 2020-х гг. стаўленне да іх на Захадзе, перш за ўсё, у Еўропе, стала імкліва пагаршацца. У іх афіцыйна ўбачылі інструмент ідэалагічнага «прамывання мазгоў» і прапаганды кітайскай мадэлі сацыялізму. Увесну 2020 года Швецыя стала першай краінай, якая закрыла ўсе інстытуты і школы Канфуцыя ў краіне на падставе таго, што гэтыя ўстановы з’яўляюцца адным з механізмаў мяккай сілы Пекіна па прапагандзе культуры і палітыкі КНР.