Цэнтр Палітычнага Аналізу і Прагнозу

Іран і яго проксі ў вайне супраць Ізраіля

Іран плануе ў бліжэйшыя дні масіравана атакаваць Ізраіль, атака можа адбыцца ў любы момант да 10 красавіка, — паведамляе CBS News. Па дадзеных выдання, Ізраіль і ЗША лічаць, што Іран збіраецца адпомсціць за бамбаванне Ізраілем консульства ў Сірыі і плануе зваротную атаку, якая будзе ўключаць у сябе рой баралюючых беспілотнікаў «Шахед» і крылатыя ракеты.

The Tehran Times: Наблiжаецца бура

Блізкі Усход і Газа, Йемен і Чырвонае мора, Ірак, Сірыя і Ліван, Афганістан і Пакістан, ва ўсіх ключавых кропках узнікнення канфліктаў у гэтых рэгіёнах, якія распасціраюцца больш чым на 2000 кіламетраў i дзе задзейнічана мноства ўзброеных да зубоў гульцоў і інтарэсаў, ёсць адно агульнае : удзел Ірана, які мае антыізраільскі падтэкст.

Хоць іранскія сілавікі прымалі непасрэдны ўдзел у войнах у Іраку і Сірыі, зараз Іран у асноўным імкнецца ваяваць са сваімі ворагамі за мяжой апасродкавана, рукамі шматлікіх экстрэмісцкіх груповак. The New York Times піша, што менавіта Іран і яго проксі з’яўляюцца агульным звяном у блізкаўсходніх канфліктах, паколькі Тэгеран пакінуў свой адбітак, аказваючы закулісную падтрымку баевікам па ўсім рэгіёне.

Характэрны прыклад на Блізкім Усходзе – дзеючая як у Іраку, так і ў Сірыі, Kataib Sayyid al-Shuhada – сфарміраваная ў 2013 годзе іракская шыіцкая групоўка, якая каардынуе свае дзеянні напрамую з іранскім Корпусам вартавых Ісламскай рэвалюцыі (КВІР) і медыйна падтрымліваецца інфармагенцтвамі Ірана накшталт Fars, якое цытуе ў цяперашні час заявы генсака групоўкі аль-Валаі ў духу: «Ісламскі супраціў у Іраку пакуль выкарыстоўваў толькі 5% сваёй сілы. Калі Ізраіль нападзе на Рафіях, ірацкі супраціў пачне ўсё мацнейшыя атакі супраць захопнікаў».

У Іарданіі ўзбройвае і падтрымлівае баевікоў праіранская ваенізаваная арганізацыя Kataib Hezbollah, створаная ў 2003 годзе пасля з’яўлення ў Іраке ЗША. Яна дзейнічае на ўзор ліванскай ваенна-палітычнай арганізацыі Хезбала. Яшчэ нядаўна яна наўпрост падпарадкоўвалася спецпадраздзяленню Корпуса вартавых Ісламскай рэвалюцыі (КВІР) Sepah-e-Qods на чале з К.Сулеймані. Пасля ліквідацыі апошняга ў 2020 годзе кантроль КВІР над арганізацыяй аслабеў. У цяперашні час гэтая арганізацыя збіраецца перакрыць сухапутны шлях, па якім грузы трапляюць у Ізраіль, а прадстаўнік яе камандавання аль-Аскары заявіў у пачатку красавіка: «Мы (праіранскі рух «Ісламскі супраціў у Іраку») узброілі 12.000 байцоў Іарданскага супраціву супрацьтанкавымі ўстаноўкамі, тактычным. ракетамі, мільёнамі патронамі і некалькімі тонамі выбухоўкі».

Адначасова з падрыхтоўкай вайны супраць Ізраіля на Блізкім Усходзе, Іран рыхтуецца да магчымага ваеннага канфлікту ў Закаўказзе – з Азербайджанам, асноўным пакупніком нафты якога Ізраіль стаў у студзені 2024 года, імпартаваўшы больш за 523,5 тысяч тон энерганосьбітаў. Пры гэтым разлік магчыма робіцца не толькі на антысемітызм, але і на тое, што ў часткі насельніцтва Азербайджана, якая можа стаць іранскімі проксі, ёсць дастаткова ўстойлівыя сімпатыі да Ірана – большасць азербайджанцаў не проста вызнаюць шыізм, але і належаць да пануючага ў Іране джафарыцкага толку, які на працягу доўгага часу збліжала самаідэнтыфікацыю персаў і цюркаў-азеры.

У сувязі з пастаянна ўскладняючайся ў рэгіёне сітуацыяй, Іран актыўна ўзбройвае Ерэван і вядзе падрыхтоўку да магчымага ваеннага супрацьстаяння, імкнучыся зрабіць так, каб асноўную ролю ў ім узялі на сябе яго армянскія проксі. На Паўднёвым Каўказе Тэгеран імкнецца абаперціся на тыя сілы ў армянскім кіраўніцтве, якія раней аддавалі перавагу апоры на Расію. Аналітыкі аднаго з вядучых «мазгавых трэстаў» Ізраіля Begin-Sadat Center пішуць аб імкненнях Ірана заняць месца Расіі на Паўднёвым Каўказе наступнае:

«6 сакавіка Арменія заявіла, што папрасіла Маскву вывесці расейскія памежныя войскі з міжнароднага аэрапорта ў Ерэване. Гэта яшчэ адна прыкмета паслаблення расійскага ўплыву ў краіне. Такое развіццё падзей выклікае асцярогі Ірана, што вакуум, які ўтварыўся пасля сыходу Расіі, запоўняць іншыя сілы, варожыя рэжыму аятала. Па меры таго, як уплыў Расеі ў Арменіі слабее, Іран становіцца ўсё больш зацікаўленым у тым, каб замяніць Расею на Паўднёвым Каўказе».

У медыя ўжо з’явілася інфармацыя аб грузавым Боінг-747 авіякампаніі IranAir,
які з 29 сакавіка актыўна перакідвае нешта ў Арменію.
Раней гэты борт быў заўважаны ў перавозцы ўзбраення ў інтарэсах КВІР.

Іранцы імкнуцца абаперціся на армян і ў сваіх дзеяннях супраць ізраільцян, у тым ліку на тэрыторыі самога Ізраіля. 4 красавіка на спрэчным зямельным участку ў Іерусаліме адбылася адкрытая сутычка паміж радыкальнымі актывістамі армянскай абшчыны і ізраільцянамі. Згодна з прадстаўніком абшчыны, прычына — «незаконны дэмантаж паліцыяй устаноўленых агародж». Французскае Генконсульства ў Іерусаліме было вымушанае выпусціць адмысловую заяву, у якой адзначаецца: «Францыя занепакоена ўчорашнімі інцыдэнтамі ў армянскім квартале Іерусаліма. Мы заклікаем ізраільскія ўлады ўстрымацца ад любых аднабаковых дзеянняў, якія ставяць пад сумнеў статус-кво ў Іерусаліме».

На антыізраільскай хвалі Тэгеран знаходзіць агульную мову і з туркамі. 4 красавіка Іран і Турцыя дамовіліся падоўжыць 30-гадовую дамову па пастаўках іранскага газу ў Турцыю, тэрмін якой заканчваецца ў 2026 годзе. У рамках новай дамовы мяркуецца штосутачная пастаўка ў Турцыю 30 млн кубаметраў прыроднага газу. Пра гэта заявіў міністр нафты Ірана Джавад Оўжы па выніках перамоваў з міністрам энергетыкі і прыродных рэсурсаў Турцыі Алпарсланам Байрактарам у Тэгеране. Паводле інфармацыі Bloomberg HT, Д.Оўджы таксама заявіў, што Іран гатовы пашыраць супрацоўніцтва з Турцыяй у сферы распрацоўкі радовішчаў нафты і прыроднага газу, нафтавых аб’ектаў і нафтахімічнага сектара.

У Цэнтральнай Азіі рэжым аятал усё больш актыўна ўзаемадзейнічае з Талібанам. У пачатку красавіка амбасадар Ірана ў Аўганістане Хасан Каземі Комі заявіў, што палітычнай мэтай Тэгерана, падчас працягваючагася наладжвання адносін з Талібанам, з’яўляецца ператварэнне Аўганістана ў стратэгічнага партнёра, які мае адныя мэты з іранцамі. (Заадно ён раскрытыкаваў ЗША, якія пры дапамозе «мяккай сілы», накшталт штотыднёвых перадач 40-80 млн даляраў, «усё яшчэ спрабуюць змагацца за ўплыў над Аўганістанам»).

Ідзе актыўнае наладжванне ўзаемадзеяння Ірана і з Пакістанам, які валодае ядзернай зброяй. Зараз Ісламабад і Тэгеран узгадняюць будаўніцтва паміж краінамі газаправода «Мір». Пагадненне аб яго будаўніцтве пакістанская дзяржаўная кампанія Interstate Gas Systems і іранская Iranian Gas Company падпісалі яшчэ ў 2009 годзе. Пакістан абавязаўся пабудаваць свой участак да студзеня 2015 года, але яго ўзвядзенне так і не скончылася, у той час як іранскі ўчастак да мяжы з ісламскай рэспублікай ужо гатовы да эксплуатацыі.

І вось менавіта цяпер, калі ў любы момант могуць успыхнуць Блізкі Усход і Паўднёвы Каўказ, паводле інфармацыі газеты The News International, гэты праект можа быць узгоднены падчас візіту ў канцы красавіка ў Пакістан прэзідэнта Ірана Эбрахіма Раісі. «Дыпламаты абедзвюх краін знаходзяцца ў кантакце, каб канчаткова ўзгадніць дату візіту і парадак дня для абмеркавання розных важных пытанняў, уключаючы збудаванне газаправода, бартэрны гандаль, намаганні па барацьбе з тэрарызмам, імпарт электраэнергіі і іншыя пытанні», — заявілі выданню пакістанскія чыноўнікі высокага рангу. Па іх словах, у Ісламабада «няма іншага выбару, акрамя як пракласці гэты 80-кіламетровы ўчастак трубаправода…, каб пазбегнуць штрафу ў памеры $18 млрд».

У пачатку красавіка Іран у чарговы раз пацвердзіў свой саюз з Расіяй і Кітаем. Алі Акбар Ахмадзіян, прадстаўнік вярхоўнага лідэра Ірана і сакратар Савета па нацыянальнай бяспецы, наведаў Астану і прыняў удзел у сустрэчы сакратароў Саветабзаў Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. Ахмадыян сустрэўся з міністрам грамадскай бяспекі Кітая і падкрэсліў прыхільнасць Ірана 25-гадовай дамове аб стратэгічным партнёрстве ІРІ і КНР.

Таксама кіраўнік спецслужбаў Ірана правёў асобныя перамовы са старшынёй Савета бяспекі РФ Мікалаем Патрушавым, якому падзякаваў за тое, што Масква асудзіла ліквідацыю семярых старэйшых афіцэраў КВІР у Дамаску. Яны таксама абмеркавалі суверэнітэт Сірыі, сумесныя праекты кшталту калідора «Поўнач — Поўдзень» і барацьбу з тэрарызмам.

Іранскія СМІ тым часам паведамляюць: Ізраіль прыняў беспрэцэдэнтныя меры па заглушцы на сваёй тэрыторыі сігналаў GPS, бо баіцца ракетных удараў з боку Ірана. Але Іран у адказ проста стаў выкарыстоўваць рускую сістэму ГЛОНАСС. РФ і ІРІ ўжо атрымліваюць значныя выгады ад узрастаючых з-за правакуемай нестабільнасці цэн на нафту, якія ўжо перавысілі планку ў 90 даляраў. Пры гэтым вайна яшчэ нават не пачалася.